Ở Mỹ, hàng năm, hơn một triệu người bước vào kinh doanh. Sau năm đầu tiên, ít nhất 40% trong số đó sẽ phá sản. Trong vòng 5 năm tiếp theo, hơn 80% số đó, khoảng 800.000 công ty sẽ phá sản. 80% doanh nghiệp nhỏ tồn tại trong 5 năm đầu sẽ phá sản trong 5 năm tiếp theo.
Những con số đủ để làm bạn e ngại, và cũng là nguyên nhân ra đời của cuốn sách “E – Myth: Để xây dựng doanh nghiệp hiệu quả”. Tôi tạm chia cuốn sách thành 3 phần:
Có rất nhiều quan điểm mới về doanh nghiệp, ẩn chứa trong các câu chuyện, lời tư vấn hay kinh nghiệm của chính tác giả:
Dù ý định thành lập doanh nghiệp là gì, tôi chắc rằng Giàu Có là điều bạn sẽ nghĩ đến. Và không có gì có thể mang lại lợi nhuận nhiều bằng cách cung cấp cho khách hàng một giải pháp kinh doanh mang lại lợi nhuận cao và ổn định. Giải pháp mà tác giả đưa ra là Mô hình nhượng quyền kinh doanh. Với mô hình này, bạn sẽ xây dựng một doanh nghiệp hoạt động hiệu quả dựa trên một hệ thống có tính tự động cao không phụ thuộc vào con người.
Mỗi người sinh ra đều có một mục đính sống của riêng mình. Nếu công cụ mà bạn cần để đạt được mục đích đó là một doanh nghiệp thì đó chính là phần quan trọng nhất trong bản kế hoạch cuộc đời. Nếu người chủ doanh nghiệp không xác định được bản thân mình coi trọng điều gì, tương lai sẽ ra sao, mong muốn trở thành người như thế nào…thì phải xem lại ý định thành lập doanh nghiệp của mình nếu không muốn chuộc lấy thất bại.
Bạn sẽ không làm tốt bất cứ việc gì nếu thiếu đam mê. Tình yêu, niềm vui đích thực trong công việc phải đến từ bên trong con người chứ không phải do mức lương, đồng nghiệp, môi trường làm việc. Ước mơ của doanh nhân bao trùm lên mọi thứ, từ sản phẩm, dịch vụ, con người, văn hóa của doanh nghiệp.
Đó có thể chưa phải là điều bạn nghĩ đến khi chuẩn bị hồ sơ xin giấy phép kinh doanh, nhưng đó chính là điều mà tiềm thức của bạn mong muốn. Giàu có hay tự do tài chính chỉ là bước đệm, sự khởi đầu cho việc bạn có thể thực hiện mọi điều mình thích, làm chủ mọi suy nghĩ trong một sự tự do trọn vẹn.
Con người biết rằng vũ trụ là bao la, bất tận so với khả năng của vài cá nhân. Nhưng con người lại muốn mọi thứ theo ý mình. Vì vậy, điều con người làm là xây dựng một thế giới thu nhỏ cho chính mình, đó là doanh nghiệp. Bằng cách xây dựng, duy trì, phát triển doanh nghiệp, con người có thể thỏa mãn 3 điều:
Để DN hoạt động hiệu quả và phù hợp để mở rộng quy mô theo một số loại hình như Nhượng quyền kinh doanh, Nhượng quyền thương hiệu, tác giả gợi ý một chương trình phát triển doanh nghiệp gồm 7 bước như sau:
Mục đích chính
Xác định mục đích chính của việc thành lập doanh nghiệp không chỉ đơn giản là trả lời câu hỏi: Vì sao bạn thành lập doanh nghiệp. Bạn phải liên hệ nhiều hơn nữa đến cuộc sống của mình.
Để hình dung ra mục đích, bạn nên trả lời những câu hỏi sau:
Tôi muốn cuộc sống của mình sẽ như thế nào?
Tôi muốn một ngày bình thường của mình sẽ trôi qua như thế nào?
Tôi cần điều gì để có thể nói rằng tôi thực sự hiểu cuộc sống của mình?
Tôi muốn mối quan hệ với những người xung quanh sẽ ra sao?
Tôi muốn mọi người nghĩ thế nào về mình?
Tôi muốn làm gì trong 2 năm tới? 10 năm tới? 20 năm tới? Đến hết cuộc đời?
Tôi muốn học hỏi những gì trong cuộc sống của mình? Về tinh thần, thể chất, tài chính, tri thức, các mối quan hệ?
Tôi cần bao nhiêu tiền để có thể làm những gì muốn làm? Khi nào tôi sẽ cần số tiền đó?
Khi trả lời những câu hỏi trên, hãy gạt bỏ những quá khứ, kinh nghiệm, thói quen. Những thứ đó có thể giúp ích bạn trong công việc hiện tại nhưng lại là trở ngại để bạn thỏa sức tưởng tượng khi phác họa một bức tranh sống động, đầy màu sắc, hết sức rõ ràng về cuộc sống mà mình mong muốn. Và để biến bức tranh thành hiện thực, bạn cần một công cụ, đó chính là doanh nghiệp. Khi đó, doanh nghiệp trở thành một phần quan trọng, gắn chặt với cuộc sống của bạn.
Mục tiêu chiến lược là một danh mục những điều cần phải làm để đạt được mục đích chính. Hai tiêu chuẩn sau đây bắt buộc phải có trong danh mục này là:
Cơ hội kinh doanh: hay nói cách khác là phạm vi khách hàng. Nếu bạn xác định mục đích chính của mình là chăm sóc sức khỏe cho những người bị lùn bẩm sinh thì hãy quên đi ý định thành lập doanh nghiệp. Bởi vì số khách hàng của bạn có lẽ không đông hơn số dân của một khu phố. Lưu ý phân biệt sản phẩm và giá trị (cảm xúc) bạn mang lại cho khách hàng. Ví dụ: sản phẩm của Revlon mỹ phẩm, nhưng giá trị cảm xúc của họ là Hi vọng; tương tự của Chanel là Sự tưởng tượng. Vậy của bạn là gì?
Ngoài ra, các tiêu chuẩn khác mà tác giả đề cập đến là:
Thời gian: các cộc mốc thời điểm hoàn thành mục tiêu ngắn hạn, dài hạn.
Phạm vi hoạt động: doanh nghiệp của bạn ở tầm Việt Nam, Châu Á hay là một tập đoàn đa quốc gia?
Hình thức kinh doanh: bán lẻ, bản sỉ hay cả hai?
Các tiêu chuẩn về trang phục, quản lý, tuyển dụng, đào tạo,…
Mặc dù có vẻ đây là một công việc liệt kê nhàm chán nhưng phương pháp mà tác giả yêu cầu khi bạn thực hiện công việc này là hình dung cụ thể, chi tiết niềm đam mê của mình. Bạn có yêu thích việc mang lại cho mọi người niềm hi vọng, sự tưởng tượng, sự thoải mái, thư giãn, sự sáng tạo, sự chu đáo,…?
Bạn nghĩ rằng ban đầu mình cần thuê những người giỏi, nhiều kinh nghiệm để mọi việc suôn sẻ? Bạn nghĩ rằng một công ty năm bảy người thì không cần chiến lược tổ chức? Đó là một sai lầm nghiêm trọng. Một công ty, dù nhỏ, nếu không có sơ đồ tổ chức, bản mô tả công việc, sớm muộn gì cùng dẫn đến tình trạng chồng chéo, dẫm chân nhau.
Các bước để lập chiến lược tổ chức như sau:
Liệt kê những vị trí cần có trong doanh nghiệp, từ chủ tịch, tổng giám đốc cho đến nhân viên kinh doanh.
Tự xem mình là nhân viên cho từng vị trí (cho đến khi tìm được người thay thế)
Dùng bản mô tả công việc để đánh giá hiệu quả công việc thay vì kỳ vọng theo quan điểm cá nhân
Chia sẻ ước mơ, mục đích chính của doanh nghiệp với các ứng viên; chỉ nên nhận những người hiểu và cảm nhận được điều đó.
Từng nhân viên phải biết họ có vị trí nào trong doanh nghiệp, tương lai phát triển ra sao
Để quản lý một doanh nghiệp, không nhất thiết phải cần những nhà quản lý giỏi. Bí quyết nằm ở chỗ: xây dựng một hệ thống có tính tự động cao không phụ thuộc vào con người. Có thể bạn không đồng ý với quan điểm này nhưng đó là sự thật. Một ví dụ gần gũi: nếu bạn từng vào các cửa hàng KFC, mọi thứ đều hoạt động như được lập trình. Cách ăn mặc giống nhau, lời chào đón giống nhau, cách nhận yêu cầu món ăn của khách hàng, bưng bê,… đều theo những quy định, nguyên tắc mang tính hệ thống. Mặc dù chưa đạt đến đỉnh cao như ví dụ về cung cách phục vụ của một khách sạn mà tác giả kể trong sách, nhưng đó chính là điều bạn cần. Một hệ thống quản lý.
Quay lại với việc bạn thành lập doanh nghiệp để có thể tự do làm những gì mình thích. Giả sử bạn đã có đủ, thậm chí dư tiền để vi vu đến vài kiếp nhưng toàn bộ hoạt động của công ty vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào những quyết định của bạn thì bạn đã tự do chưa?
Hệ thống quản lý không chỉ mang tính quản lý như bạn nghĩ. Nó là một công cụ marketing tuyệt vời. Khi xây dựng được một danh mục những việc cần làm, tiêu chuẩn chất lượng cần đạt được, khách hàng sẽ phải kinh ngạc và luôn nhớ đến dịch vụ của bạn.
Đừng bắt nhân viên làm mọi việc theo ý mình mà tạo ra môi trường làm việc để nhân viên có động lực làm việc. Hiểu theo một cách khác, bạn phải nhìn ra và giúp nhân viên nhìn ra khả năng thực sự của họ. Sau đó, hãy bố trí nhân viên vào vị trí phù hợp với khả năng và tiếp theo là tạo điều kiện để người nhân viên đó phát huy.
Với những doanh nghiệp vừa và nhỏ, điều quan trọng không phải là tìm những người giỏi, nhiều kinh nghiệm vì bạn không thể kham nổi mức lương chót vót trong thời gian dài. Mấu chốt là tìm những người có khao khát, những người muốn nhiều thứ hơn là một chỗ làm.
Để thu hút những người có thể hiểu, cảm nhận được tầm nhìn của doanh nghiệp, hãy biến doanh nghiệp thành một cuộc chơi. Cách thức, luật lệ, tiêu chuẩn chiến thắng là do bạn đặt ra, nhưng hãy ghi nhớ những điều sau:
Bạn không bao giờ được phép đứng ngoài cuộc chơi
Có người chiến thắng nhưng cuộc chơi không kết thúc
Đừng hi vọng cuộc chơi sẽ tự tiếp diễn
Cuộc chơi phải ý nghĩa và thực tế
Bạn thường giả sử rằng mình là khách hàng, từ đó đặt ra nhu cầu, giải pháp. Phương pháp thì hoàn toàn đúng, nhưng sai lầm là khi đó bạn chưa hoàn toàn quên đi bản thân. Bạn vẫn bị những chức năng, lợi ích của sản phẩm mình cung cấp chi phối và như vậy chính sách tiếp thị, bán hàng sẽ đi vào ngõ cụt.
Khách hàng ra quyết định dựa trên cảm xúc. Sau khi đã có quyết định này, vùng não lý trí mới hoạt động và tìm cách hợp lý hóa lựa chọn của cảm xúc.
Với doanh nghiệp vừa và nhỏ, vì không có nhiều ngân sách, marketing phải là chiến lược lâu dài chứ không thể làm theo kiểu chiến thuật ngắn hạn. Và điều quan trọng là áp dụng triệt để marketing chủ động: Đừng chờ khách hàng có nhu cầu, hãy Khơi gợi nhu cầu của khách hàng.
Khi xem xét, giải quyết bất kỳ vấn đề nào trong doanh nghiệp, dù lớn hay nhỏ, quan trọng hay không, bạn phải có cái nhìn tổng thể, cái nhìn mang tính hệ thống. Hãy tưởng tượng về cách hoàn thành một đơn đặt hàng tại công ty bạn. Không chỉ có bộ phận kinh doanh tiếp xúc với khách hàng, trên thực tế, toàn bộ công ty, từ bảo vệ đến phụ trách kỹ thuật, đều có ảnh hưởng đến khách hàng. Chính vì vậy, tác giả nhấn mạnh: thành công của Chương trình phát triển doanh nghiệp hiệu quả hoàn toàn phụ thuộc vào nhận thức của bạn về hệ thống tổng thể.
Toàn bộ nội dung Chương trình phát triển doanh nghiệp được thể hiện bằng câu chuyện của tác giả với một chủ tiệm bánh – Sarah.
Đó là một thợ làm bánh giỏi. Nghe theo lời khuyên của bạn bè, Sarah mở một tiệm bánh. Thời gian đầu, cô luôn vui vẻ vì được làm công việc mình yêu thích. Khách hàng rất hài lòng về chất lượng bánh cũng như chất lượng phục vụ. Cho đến khi, lượng khách bắt đầu đông hơn.
Vì cửa hàng chỉ có mình Sarah nên để đáp ứng nhu cầu của tất cả làm điều không thể. Những sai sót bắt đầu xuất hiện. Những lời than phiền của khách hàng bắt đầu xuất hiện. Nụ cười khi đón khách của cô cũng tắt dần. Sarah bắt đầu thấy không hào hứng với công việc.
Rồi Sarah thuê nhân viên đầu tiên – Harry. Công việc chính của Harry là kế toán. Nhưng trong thời gian đầu, công việc chưa nhiều, Sarah giao thêm cho Harry việc trả lời điện thoại, rồi giao hàng, chăm sóc khách hàng, tuyển nhân viên. Niềm vui trở lại với Sarah vì cô gần như không phải đụng tay vào những việc cô không thích. Cho đến khi, những lời phàn nàn của khách hàng xuất hiện.
Cách cư xử không đúng mực, tài khoản bị thấu chi, hàng hóa bị trả lại,… Sarah đích thân đi kiểm tra công việc. Cô ngạc nhiên và bực tức khi thấy mọi thứ không theo đúng ý mình. Cô sa thải mọi nhân viên và lại tự mình đảm nhận mọi việc vì cảm thấy không còn tin tưởng bất kỳ ai.
Khi gặp tác giả, Sarah đã kinh doanh cửa hàng bánh được ba năm và vẫn đang tự mình làm mọi thứ. Một ngày của cô bắt đầu từ 2h sáng và kết thúc lúc 10h đêm. Cô đang trải qua những năm tháng kinh khủng nhất đời. Công việc cô từng yêu thích, từng là niềm đam mê, nay trở thành nỗi ám ảnh. Cô muốn từ bỏ. Và đó là lúc tác giả hướng dẫn cô về Chương trình phát triển doanh nghiệp hiệu quả.
Đó có thể chưa phải là điều bạn nghĩ đến khi chuẩn bị hồ sơ xin giấy phép kinh doanh, nhưng đó chính là điều mà tiềm thức của bạn mong muốn. Giàu có hay tự do tài chính chỉ là bước đệm, sự khởi đầu cho việc bạn có thể thực hiện mọi điều mình thích, làm chủ mọi suy nghĩ trong một sự tự do trọn vẹn.